Akupunktur, uykusuzluk sorunuyla mücadelede dikkate alınması gereken, hasta uyumu ve güvenlilik profili mükemmel bir tedavi yöntemidir.
Dr. Judith R. Peterson
Özet
Uykusuzluk, klinik uygulamada sıkça karşılaşılan, söylenildiğine göre mutlak nüfusun yaklaşık %40’ında görülen bir rahatsızlıktır. Akupunktur, uykusuzluk sorunuyla mücadelede dikkate alınması gereken, hasta uyumu ve güvenlilik profili mükemmel bir tedavi yöntemidir. Akupunkturun uyku bozukluğu tedavisindeki potansiyel etkinliğine yönelik olarak artan farkındalık, hasta sağaltımını ileri noktalara taşıyabilecek gibi görünmektedir.
Anahtar kelimeler
Uyku rahatsızlıkları, akupunktur, insomnia
Giriş
İnsomnia ya da diğer bir ifadeyle uyku bozuklukları, ayaktan hasta tedavisinde sıkça rastlanan klinik problemlerdendir. Terim olarak insomnia, uyku başlangıcındaki bozukluk, uyku dağılması durumu ve / veya uyandıktan sonra yeniden uykuya geçişteki soruna işaret eder.[1]
Genel ayaktan tedavide 218 hastanın katıldığı bir çalışmada hastaların yaklaşık %40’ı uykusuzluktan şikayet ettiler.[2] Rahatsızlığın yaygınlık oranı kadınlar arasında ve 35-54 yaş arası hastalarda daha yüksekti.[2] 65 yaş üstü hastalarda ise sorun genellikle daha sık görülmekteydi. Bu ön çalışmadan sonra 65 yaş üstü yaklaşık 13.000 kişi klinik anketlerle araştırmaya tabi tutuldu;[3] soruları yanıtlayanların üçte birinden fazlası uyku bozukluğundan yakınmaktaydı.
Farmakolojik tedavi
Uyku bozukluğu şikayetleri genellikle benzodiazepinler ve trisiklik antidepresanlar gibi ilaçlarla tedavi edilir. Yatıştırıcılar ve oral hipnotikler yüksek kötüye kullanım potansiyeline sahiptir ve bağımlılık yapabilirler. Trisiklik antidepresanların ise ağız kuruması, ortostatik hipotansiyon, idrar retansiyonu ve kalp ritm bozukluklarının da dahil olduğu tolere edilemez yan etkileri olabilmektedir.
Bu risklerine rağmen uyku bozukluğu sorunu olan birçok insan kendi kendine ilaçla tedavi uygulamaktadır. Bu bağlamda melatonin içerikli ilaçlar, uyku-uyanıklık siklusunu düzenlemek için yaygın olarak kullanılıyor. Fakat halihazırda melatoninin uzun dönem etkilerinin güvenliliği hususunda veri eksikliği mevcuttur. Bu ilacın farmakodinamiği ve farmakokinetiği tam olarak çözümlenememiştir; etkileşimleri ise tümüyle belirsizdir. Hayvan verileri üzerine temellenen melatoninin uzun dönem kullanımının olası yan etkileri arasında, üreme organ fonksiyonlarındaki baskılama ve ergenlik gecikmesi gibi problemler dahi vardır.[4,5]
Diğer yöntemler
Uyku hijyeni, alışkanlıklar veya beklentileri değiştirme girişimi gibi yöntemler, ilaç dışı tedaviler olarak denenebilir. Randomize, plasebo kontrollü bir çalışmada, uyku düzenini iyileştirmek için bilinçli davranış yöntemi kullanıldı ve 55.6% gibi yüksek oranda olumlu yanıt alındı.
Yine ilaç dışı tedavi yöntemlerinden biri de mevsimsel hastalıklar ve uyku düzensizliğinde sıkça kullanılan ‘ışık tedavisi’dir. Bu sağaltım yöntemiyle ilgili bir çalışmada, mevsimsel afektif rahatsızlığı olan 83 hasta yoğun ışık terapisi ile tedavi edildi. Michael Terman ve Jiuan Su Terman bu yöntemde belirgin yan etkiler gözlemlediler: Hastaların %16’sında mide bulantısı, %8’inden fazlasında ise baş ağrısı ve titreme rapor edildi.
Akupunktur tedavisi
Akupunktur ise bu yaygın klinik problemin tedavisinde fayda potansiyeli yüksek bir tedavi yöntemi olarak göze çarpıyor. Lee tarafından yapılan bir çalışmada,[8] başlıca şikayeti şiddetli uykusuzluk olan hastalar tedavi kapsamına alındı. Hastaların hiçbiri gecede ortalama 3-4 saatten fazla uyuyamamaktaydı. Bu çalışmada yedi kulak noktası kullanıldı: Kalp, böbrek, adrenal, subkorteks, endokrin, san jiao ve shen-men. Bu yedi standart kulak noktasına, kullanılan bu noktaların reaktif ve ağrılı olması durumunda, sempatik, oksipital ve safrakesesi noktaları eklendi. Haftada üç seanstan toplam 10-12 seanslık bir terapi uygulandı. Bunu 2-4 haftalık gözlem periyodu takip etti. 16 hastanın 15’i, 15 seans veya daha az, 1 hasta ise toplamda 28 seans tedavi gördü. Lee, yalnızca kulak noktalarına uygulanan lidokain enjeksiyonların dahi tedavi edilen 16 hastanın 15’inde uyku rahatsızlığı semptomlarını iyileştirdiğini bildirdi. Terapötik etkilerin, tedaviyi takip eden 3 aylık süreçte hala etkisini sürdürdüğü gözlemlendi.[8]
Ayakta tedavi edilen hastaların dahil edildiği diğer bir çalışmada, Fischer[9] benzer cesaretlendirici sonuçlar rapor etti: uykusuzluk tedavisi gören hastaların %100’ü 18 aylık takip sürecinde herhangi bir nüksetme olmaksızın fayda gördüler. Montakab ve Langel[10] geleneksel Çin tanısı kullanarak ve gerçek akupunktur ve kontrol grubuna polisomnografik analiz uygulayarak 40 hastaya teşhis koydu. Gerçek akupunktur grubunda objektif değişiklik görüldü ve bu durumun istatistiksel olarak önemli düzeyde olduğu saptandı.
Akupunkturun, uyku bozukluğu sendromları olan HIV virüslü hastaların tedavisinde etkili terapötik bir yöntem olduğu da gösterildi. Uyku düzeni, HIV hastalığının her evresinde sekteye uğrar. Phillips ve Skeleton[11] tarafından yapılan bir araştırmada 5 haftalık akupunktur tedavisi ile birlikte uyku kalitesi belirgin bir biçimde yükseldi. Çalışmaya dahil edilen katılımcılar, uyku bozukluğu için kendi kendine rapor etme anketine tabi tutuldular; bozukluğu orta şiddette olanlar çalışma için uygun bulunarak seçildi. Hastaların tedaviye tepkilerini ölçmek için bilek aktigraf analizi, kendi kendine rapor etme yöntemi olarak uyku kalite indeksi ve ağrı derecelendirme skalası kullanıldı. Akupunktur tedavisi haftada 2 kez olmak üzere 5 hafta uygulandı. Akupunktur tedavisi Geleneksel Çin Tıbbı esas alınarak kişiselleştirildi. Tedavi sürecinde, seçilen kulak ve vücut noktaları yeniden değerlendirildi. Tedavi öncesi ve sonrası değerler uyku miktarı, uyanık kalma zamanı ve uyku kalitesi açısından istatistiksel olarak not edildi.
Tartışma
Uykusuzluk için geçerli akupunktur kuralları, klinik senaryolara ve doktorun uyguladığı akupunktur yöntemine bağlı olarak çeşitlilik gösterir. Her bir hasta uyku bozukluğuna sebep olan kafein alışkanlığı gibi tıbbi problemler ya da hipertroidi, feokromositoma gibi cerrahi müdahele gerektirebilen klinik sendromlar açısından değerlendirmeye alınmalıdır.[1]
Uykusuzluk tedavisiyle ilgili akupunktur yaklaşımlarına yönelik tıbbi literatürde bazı genel noktalar dikkati çekmektedir. Shen Men (HT 7) ve An Mien (ekstra nokta) noktaları gibi.[12] Şu an tıbbi literatürde Uykusuzluk tedavisinde farklı akupunktur yöntemlerini karşılaştıran çalışmalar, aktif bir şekilde takip edilen ilginç bir araştırma alanını temsil ediyor. Buna ek olarak, akupunktur ile ilaç kullanımı arasında, uykusuzluk tedavisiyle bağlantılı karşılaştırmalı çalışmalar tıb literatüründe henüz yayımlanmadı.
Sonuç
Akupunktur, yaygın klinik bir problem olan insomnia için faydalı bir tedavi yaklaşımı gibi görünüyor. Akupunktur’un yaygın kullanım alanı, Kuzey Amerika’da olduğu gibi, Çin’de de ağrılı rahatsızlıklardır. Fakat akupunktur Kuzey Amerika’da uyku bozukluklarının tedavisinde kullanılmazken Çin’de kullanılmaktadır. Hasta sağaltımında, akupunkturun standart tedavilere ek olarak faydalı bir yöntem olabileceği ortadadır. Klinisyenler, bu yaygın klinik problemin tedavisinde akupunkturun potansiyel değerinin farkına varmalıdırlar.
Çev. Nedim Yavuz
Çev. Editörü Dr. M. Salih Özaytürk
REFERANSLAR
- Professional Guide to Signs and Symptoms. 3rd ed. Springhouse, Pa: Springhouse Corp; 2001:422-426.
- Blais FC, Morin CM, Boisclair A, Grenier V, Guay B. Insomnia: prevalence and treatment of patients in general practice [in French]. Can Fam Physician. 2001;47:759-767.
- Ohayon MM, Zulley J, Guilleminault C, Smirne S, Priest RG. How age and daytime activities are related to insomnia in the general population: consequences for older people. J Am Geriatr Soc. 2001;49:360-366.
- Arendt J. Safety of melatonin in long-term use. J Biol Rhythms. 1997;12: 673-681.
- Arendt J. Melatonin, circadian rhythms, and sleep [editorial]. N Engl J Med. 2000;343:1114-1116.
- Morin CM, Colecchi C, Stone J, Sood R, Brink D. Behavioral and pharmacological therapies for late-life insomnia: a randomized controlled trial. JAMA. 1999;281:991-999.
- Terman M, Terman JS. Bright light therapy: side effects and benefits across the symptom spectrum. J Clin Psychiatry. 1999;60:799-808.
- Lee TN. Lidocaine injection of auricular points in the treatment of insomnia. Am J Chin Med. 1977;5:71-77.
- Fischer MV. Acupuncture therapy in the outpatients-department of the University Clinic Heidelberg [in German]. Anaesthesist. 1982;31:25-32.
- Montakab H, Langel G. The effect of acupuncture in the treatment of insomnia: clinical study of subjective and objective evaluation [in French]. Schweiz Med Wochenschr Suppl. 1994;62:49-54.
- Phillips KD, Skelton WD. Effects of individualized acupuncture on sleep quality in HIV disease. J Assoc Nurses AIDS Care. 2001;12:27-39.
- Lin Y. Acupuncture for insomnia and acupuncture analgesia. Psychiatry Clin Neurosci. 1995;49:119-120.
- Xu X. Acupuncture in an outpatient clinic in China: a comparison with the use of acupuncture in North America. South Med J. 2001;94:813-816.
Polisomnografi, horlama, uyku apne, uykuda periyodik bacak hareketleri gibi uyku bozuklularının tanısında kullanılan ve gece uykusu boyunca hastanın beyin dalgalarının, göz hareketlerinin, solunum faaliyetlerinin, kanındaki oksijen yüzdesinin ve kas aktivitesinin cihazlar yardımıyla ölçülmesi ile yapılan incelemenin adıdır.