Migren, genellikle ışık flaşları, kör noktalar, kollarda ve bacaklarda karıncalanma, mide bulantısı, kusma gibi duyusal uyarılar tarafından öncelenen veya eşlik edilen ve ışığa ve sese karşı yüksek duyarlılığın meydana geldiği şiddetli bir baş ağrısıdır.
Migren, genellikle ışık flaşları, kör noktalar, kollarda ve bacaklarda karıncalanma, mide bulantısı, kusma gibi duyusal uyarılar tarafından öncelenen veya eşlik edilen ve ışığa ve sese karşı yüksek duyarlılığın meydana geldiği şiddetli bir baş ağrısıdır. Migren ataklarının sebep olduğu şiddetli ağrı saatler ve hatta günlerce sürebilir.
Migren baş ağrıları, kan damarı genişlemesi ve bu kan damarlarının etrafında dolanan sinir liflerinden salınan kimyasalların birleşimi sonucu meydana gelir. Baş ağrısı sırasında, şakak derisinin hemen altındaki kafatasının dış kısmında konuşlanan bir atardamar (temporal atardamar) genişler. Bu durum yangı, ağrı ve atardamarın daha fazla genişlemesine yol açan kimyasalların salınımına sebep olur.
Bir migren baş ağrısı, sempatik sinir sisteminin uyarılması sonucu mide bulantısı, ishal ve baş dönmesi hissine tepki vermesine yol açar. Bu tepki aynı zamanda karnın ince bağırsağa doğru boşalımını geciktirir (yiyecek absorpsiyonunu etkiler), kan dolaşımını azaltır (ellerin ve ayakların soğumasına yol açar) ve ışığa ve sese duyarlılığı artırır.
28 milyondan fazla Amerikalı migrenden muzdarip, ve kadınların migrene yakalanma olasılığı erkeklere oranla daha yüksek.
Migrene ne sebep olur?
Migreni olan bazı insanlar baş ağrılarına sebep olan tetikleyicileri ve faktörleri kolaylıkla beliryebilirken, birçoğu bunu yapamaz. Potansiyel migren şu tetikleyicileri içerir:
• Alerjiler ve alerjik reaksiyonlar
• Parlak ışıklar, yüksek sesler, ve keskin kokular veya parfümler
• Fiziksel veya duygusal stres
• Uyku düzeninde değişiklikler veya düzensiz uyku
• Sigara içme veya dumana maruz kalma
• Öğünleri atlama veya geçiştirme
• Alkol
• Adet dönemi düzensizlikleri, doğum kontrol hapları, menopoz başlangıcı esnasında hormon düzensizlikleri
• Stres kaynaklı baş ağrısı
• Tiramin içeren besinler (kırmızı şarap, eski peynir, tütün balığı, tavuk ciğeri, yemişler, ve bazı fasulyeler), monosodyum glutamat (MSG), veya nitratlar (jambon, sosisli, ve salam gibi)
• Çikolata, fındık, fıstık ezmesi, avokado, muz, turunçgiller, soğan türleri, süt ürünleri gibi diğer yiyecekler, ve mayalı ve salamura yiyecekler.
Tetikleyiciler her zaman migrene sebep olmazlar, ve tetikleyicilerden kaçınmak migreni her zaman önlemez.
Migrenin semptomları nelerdir?
Migrenin semptomları baş ağrısından önce, baş ağrısından hemen önce, baş ağrısı sırasında, ve baş ağrısından sonra meydana gelebilir. Bütün migrenler aynı olmasına rağmen, tipik semptomlar şunları içerir:
• Hafif ve şiddetli ağrı, genellikle başın bir kısmını kaplar, fakat ardışık migrenlerde durum farklıdır
• Artan ve çarpıntılı baş ağrısı
• Fiziksel aktivite esnasında artan ağrı
• Ağrı yüzünden rutin aktiviteleri yerine getirme güçlüğü
• Mide bulantısı
• Baş dönmesi
• Işığa ve sese karşı yüksek duyarlılık
Pek çok kişi, migrenleri baş ağrısından hemen önce veya baş ağrısı esnasında auralarla birlikte yaşar. Auralar karmaşık düşünceler, veya tuhaf ışıklara maruz kalma, parlak veya renkli ışıklar, görüş alanındaki çizgiler, kör noktalar, bir kol veya bacaktaki broşlar veya iğneler, veya kötü kokular gibi, dış dünyada o an için karşılığı olmayan algısal rahatsızlıklardır.
Ayrıca migrenden muzdarip kişiler, baş ağrısından saatler önce veya bir gün önce meydana gelebilen ve ön belirti olarak adlandırılan hastanın hissettiği öncü belirtilere sahip olabilirler. Bu öncü belirtiler haz duyguları veya yoğun enerji, tatlılara karşı aşırı istek, susama, sersemlik, sinirlilik, veya depresyondan oluşabilir.
Migren nasıl teşhis edilir?
Doktorlar migreni teşhis etmek için aile sağlık geçmişine bakarlar ve yanısıra yukarıda sıralanan semptomlar için hastayı kontrol ederler. Uluslararası Başağrısı Topluluğu avra olmaksızın migreni teşhis etmek için “5, 4, 3, 2, 1 kriterlerini” öneriyor. Şöyle ki:
• 5 veya daha fazla atak
• Süreklilikte 4 saatten 3 güne kadar
• En az 2 tek taraflı lokasyon, nabız kalitesi, hafif-şiddetli ağrı, rutin fiziksel aktivitenin artması veya azalması
• Mide bulantısı, baş dönmesi, ışığa duyarlılık, sese duyarlılık gibi en az 1 ek semptom.
Migreni baş ağrısına neden olan diğer rahatsızlıklardan ayırmak için elektroansefalografi (EEG), bilgisayarlı tomografi (CT), manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi testler, ve ayrıca aşağıdakileri kontrol etmek için omurilikten sualma gerçekleştirilebilir:
• Kafatası içinde kanama
• Beyni kaplayan zar içinde kan pıhtısı
• İnme
• Beyindeki açılmış kan damarı
• Çok fazla veya çok az beyin omurilik sıvısı
• Beyin zarları veya omurilik enflamasyonu
• Burun sinüs tıkanması
• Nöbet sonrası baş ağrısı (inme veya kriz sonrası)
• Tümörler
Migren nasıl tedavi edilir ve önlenir?
Migren tedavisi (abortif tedaviler) ve önlenmesi (önleyici tedaviler) tetikleyiciler, semptomların kontrolü, ve ilaçların kullanımı üzerine odaklanır. Naproksen, ibuprofen, asetaminofen (parasetamol) gibi ilaçlar, ve excedrin (kafeinli aspirin) gibi ağrı kesiciler baş ağrısını gidermek veya ağrıyı büyük oranda azaltmak için kullanılan başlıca tedavilerdir. Aynı zamanda anti-emetikler de mide bulantısı ve kusma gibi semptomları kontrol etmek için kullanılabilir.
Ayrıca sumatriptan gibi serotonin agonistiler de şiddetli migrenler için veya reçetesiz ilaçlara tepki vermeyen migrenler için yazılabilir. Aynı şekilde, bazı selektif serotonin gerialım engelleyicileri (SSRIs), trisiklikler gibi antidepresanlar – her ne kadar bütün ülkelerde onaylanmasa da- migren semptomlarını azaltmak için kullanılıyor.
Migrenden korunma, durumu tetikleyen şeylerden kaçınmakla başlar. Önleyici tadavilerin esas amaçları hastalığın sıklığını, ağrısını, ve migren başağrılarının sürekliliğini azaltmaktır ve ayrıca abortif tedavilerin etkinliğini artırmaktır. Diyet değişikliklerinden reçete ilaçları kullanımına kadar birçok koruyucu migren ilacı kategorisi vardır. Bunlardan bazıları:
• Beta blokörler, antikonvülsanlar ve antidepresanlar
• Botulinum toksin A
• Öksürük otu, kenevir, koenzim Q10, krizantem, magnezyum sitrat, b 2 vitamini, B12, melatonin gibi bitkiler ve vitaminler
• Muscules corrugator supercilii ve beyindeki zigomatikotemporal (elmacık kemiği ve temporal kemik ile ilgili) siniri birbirinden ayıran ameliyat
• Omurilik uyarıcı implantasyon
• Hiperbarik oksijen tedavisi
• Görüş açısı düzeltme
• Egzersiz, uyku, cinsel faaliyet
• Akupunktur
• Kiropraktik bakım
• Glutensiz özel diyetleri.
• Vizüalizasyon ve kendi kendini hipnoz etme
içerir.
Migreni önleme girişimlerinde çok ilaç kullanıldığında, aşırı kullanımdan ötürü baş ağrısı, veya ağrının geri tepmesi gibi durumların meydana gelme ihtimali vardır.
Çev. Nedim Yavuz
Çev. Editörü Dr. M. Salih Özaytürk