Bu çalışmada iki yüz yirmi dört gerilim tipi ve vasküler baş ağrısı akupunktur ile tedavi edildi. Bu makalede sözkonusu tedaviler yöntem ve sonuç yönünden tartışmaya açılmıştır.
BAŞ AĞRISI
Baş ağrısı en yaygın fiziksel şikâyetlerden biridir. Neredeyse herkes hayatının belirli dönemlerinde baş ağrısı geçirir ve herhangi bir tıp kitabında ele alınan birçok hastalığa eşlik eden semptom olarak karşımıza çıkar. Genellikle önemsiz bir rahatsızlık gibi görülse de, ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Bu nedenle baş ağrısı olan her hastanın dikkatli bir gözleme ve ayrıntılı muayeneye ihtiyacı vardır.
Baş ağrılarının akupunktur ile tedavisi, baş ağrısının türü ve meydana geliş sebebi göz önünde bulundurularak ele alınmalıdır. Akupunktur uygulamalarında çoğunlukla karşılaşılan iki tür baş ağrısı bulunur. Bunlar vasküler ve gerilim tipi baş ağrısıdır.
BAŞ AĞRISININ MEYDANA GELME ÇEŞİTLERİ
Bugüne kadar, baş ağrısını artıran kraniyal strüktürlerin mekanizmaları farklı uzmanlar ve klinik analizler tarafından araştırıldı. Wollf, kafatası ve yüzün neredeyse bütün strüktürlerinin ağrıya duyarlı olduğunu gösterdi. Kafatası kemiklerinin periostu ağrıya zaten duyarlıdır. Kranyum içindeki intrakraniyal strüktürlerin hepsi ağrıya duyarlı değildir. Onlara doğru akan venöz sinüsler ve kortikal damarlar, anteriyor ve posteriyor çukurun sert zarı, Willis çemberinin tabanındaki serebral atardamarlar ve onlardan yükselen majör atardamarların paroksimal kısımları ve bu intrakraniyal strüktürlerden ağrı lifleri taşıyan beşinci, dokuzuncu ve onuncu kraniyal sinirler ağrıya duyarlı strüktürlerdir. Pia-araknoid ve dura materin geriye kalan kısımlarının çoğu, ventriküllerin ependimal zarı, koroid pleksus ve beynin kendisi normal ağrı uyaranına karşı duyarsızdır.
Beyincik çadırının yukarısındaki strüktürlerden ağrı baş gösterdiğinde, genellikle başın frontal, temporal ve paryetal bölgelerinde etkili olur ve beşinci kraniyal sinir aracılığı ile iletilir. Beyincik çadırının aşağısındaki strüktürlerin uyarılmasıyla ile baş gösteren ağrı ise genellikle oksipital, alt oksipital ve üst servikal bölgelerde kendini belli eder ve üst üç servikal sinirde olduğu gibi dokuzuncu ve onuncu kraniyal sinirler aracılığı ile iletilir.
Baş ağrısının ana faktörleri aşağıdaki gibidir:
1. Yukarıda değinilen intrakraniyal ve ekstrakraniyal kan damarlarının genişlemesi ve gevşemesi.
2. Başın ağrıya duyarlı strüktürlerinin yangısı.
3. Meninjiyal iritasyon.
4. Baştaki duyarlı sinirler üzerinde doğrudan basınç.
5. İntrakraniyal basınçdaki değişiklikler
6. Başın başka bir yerindeki zararlı uyarıdan ağrı yayılması.
7. Psikojenik sebepler|- Ağrının, baştaki ve boyundaki kasların sürekli kasılmasından ötürü meydana gelmesi ve bazı vakalarda sefalik damarların
olası genişlemesi.
AKUPUNKTUR TEDAVİSİ
| Kafanın bütünü Oksipital bölge |
| Baihui (YD-20) Fengchi (SK-20) |
| Fengchi (SK-20) Houding (YD-19) |
| Taiyang (Ekstra-2) Hegu (KB-4) |
| Hegu (KB-4) Kunlun (Me-60) |
| Lieque (L-7) Fengfu (YD-16) |
| Kunlun (İK-60) Frontal bölge |
| Weizhong (İK-40) Yintang (Ekstra-1) |
| Temporal bölge Zanzhu (Me-2) |
| Taiyang (Ekstra-2) Hegu (KB-4) |
| Fengchi (SK-20) Taichong (Ka-3 |
| Hegu (KB-4) Yangbai (SK-14) |
| Yanglingquan (SK-34) Neiting (Mi-44) |
| Paryetal bölge |
| Baihui (YD-20) |
| Fengchi (SK-20) |
| Hegu (KB-20) |
| Taichong (Ka-3) |
| Taixi (K-3) |
Baş ağrısını modern ilaçlalar azaltmamasına rağmen, akupunktur yine de son çare olarak görülmektedir. Fakat akupunktur rahatsızlıkla ilgili bütün vakalarda, özellikle de tekrarlayan ataklarla seyreden kronik baş ağrılarında güvenle uygulanabilecek bir yöntemdir. Ayrıca hastalıktan ötürü meydana gelen ilaç bağımlılığını da tedavi edebilir
Akupunktur noktalarının seçimi [1]
Akupunktur noktaları başın lokasyonuna göre belirlenir ve her zaman 2-4 nokta iki taraflı olarak iğnelenir.
[1] Not: Bu kitapta her bir akupunktur noktası için WHO tarafından belirlenen Standart Akupunktur Terminolojisi kullanılmıştır.
Akupunktur Manipülasyonu
İğne, güçlü bir “deqi” hissi yakalamak amacıyla hızlı bir insersiyonla batırılır. Bu his en üst düzeyde hissedildiğinde, ağrının derecesine bağlı olarak iğne 1-2 dakika döndürme, batırma veya batırma-döndürme şeklinde hareket ettirilir. Genellikle, iğneler 20-40 dakika kalır ve 10 dakikalık aralıklarla 1-2 dakika uyarılır.
Kronik baş ağrısı için akupunktur tedavisinin en etkili süreci günde bir veya iki günde bir olmak üzere 1-3 kürdür. Bir kür 10 seanstan oluşur. Eğer hasta tedaviye olumlu yanıt vermezse, tedaviye 3-5 gün ara verilebilir ve bir sonraki seanslar için farklı akupunktur noktaları seçilir, veya elektro-akupunktur herhangi başka bir tedaviden daha iyi olabilir. Kulak noktaları, alın, art kafa ve altçene her defasında üç gün sonra değiştirilen kalıcı iğneler kullanılarak iki taraflı bir şekilde iğnelenir.
Hastaların çoğu ilk 10 seansa yanıt verir.
GERİLİM TİPİ BAŞ AĞRISI
Daha önce kullanılan terimler stres kaynaklı baş ağrısı, kas sıkışması sonucu meydana gelen baş ağrısı, psikojenik baş ağrısı, normal baş ağrısı, idiopatik baş ağrısı ve esansiyel baş ağrısı şeklindeydi.
Baş ağrılarının çoğunluğu gerilim, endişe ve depresyon kaynaklıdır. Bunlar en yaygınlarıdır ve büyük olasılıkla popülasyonun çoğu belirli dönemlerde gerilim tipi baş ağrısı çekmiştir. Gerilim tipi baş ağrısının teşhisi, fizik muayenesi yeterli bulgular ortaya koyamadığında ve eğer hastanın şikâyetleri arasında baş ağrısı varsa yapılmalıdır. Bu baş ağrıları devamlı olabilir ve genellikle günün sonuna doğru ortaya çıkar ve hasta haftalar ve aylarca sürecekmiş gibi görünen ağrılardan şikâyet eder. Nadiren şiddetlidir ve uykuyu böler fakat ağrı kesiciler genellikle etkili değildir. Gerilim tipi baş ağrısının tam mekanizması bilinmemektedir. Gerilim tipi baş ağrısının sebeplerinden biri, zihinsel veya fiziksel kaynaklı olup başın ve boynun iskelet kaslarının istem dışı aralıksız devam eden kasılmasıdır. Bu tür gerilim tipi baş ağrıları genellikle baskılayıcı ve sıkan karakterdedir, orta ve hafif şiddette, iki taraflı ve ağrısı fiziksel aktivite ile artmayan ve genellikle başın etrafında bir sargı veya verteksde bir basınç hissi olarak ortaya çıkan türdendir. Gerilim tipi baş ağrısı, hastalar tarafından genellikle “mengene gibi” , “ezici” , “katlanılmaz” , ve “kafatasına doğru bir tırnak hareket ettiriliyormuş gibi veya başın üst kısmında baskı yapan bir makine hissi” gibi kavramlarla tanımlanır. Eğer ağrı boyunda meydana gelirse, omuzlara doğru yayılabilir.
Vaka Geçmişi
W.H iki yıldır baş ağrısı çeken bayan bir hasta. Hasta devam eden baş ağrılarından muzdarip olduğunu söyledi. Rahatsızlığını “Başımın tam üstünde bir ağırlık var gibi ve genellikle etrafında da sıkı bir sargı varmış gibi ve bazen ensemde bir sertlik hissediyorum. Tüm gün devam ediyor fakat uykumu bölmüyor. Ağrı kesici ilaçlar aldım, ağrılarım geçmedi.” diye ifade etti.
Hastanın muayene sonuçları normaldi.
Bu tipik bir gerilim tipi baş ağrısıdır. Doğrudan sorgulama, hastanın rahatsızlığının komşusu ile tartışmasının ardından başladığını ortaya çıkardı.
Tedavi ve Akupunktur Kürü
Akupunktur tedavisi yukarıda tasarlandığı gibi başlatıldı. İki taraflı akupunktur noktaları, Fengchi (SK-20) ve Hegu (KB-4) ve tek nokta Baihui (YD-20) seçildi. Yukarıda bahsi geçen akupunktur noktaları eş zamanlı olarak iğnelendi. İğneler 30 dakika boyunca takıldığı yerde kaldı. Toplam yirmi seans uygulandı. Dördüncü seanstan sonra hiçi ağrı kalmadı. Devam eden seanslar esnasında herhangi bir ağrı durumu rapor edilmedi.
Takip
Takip eden 10 ay süresince hasta herhangi bir ağrı yaşamadı.
Vaka
G.K. 3 yıllık ağrı geçmişi olan 22 yaşında erkek bir hasta. Kısa süreli bir bilinç kaybıyla sonuçlanan bisiklet kazası geçirmiş. Bilinci tekrar yerine geldikten sonra, mide bulantısı ve kusma olmayan baş ağrıları çekmeye başlamış ve o zamandan beri sürekli fakat hafif olan ve bazen zayıf hafıza ve konsantrasyon güçlüğüne bağlı olarak başın tepe noktasında baskı hissi oluşturan ağrıları var. Modern tıp ve geleneksel Çin bitkisel tedavisi gördü. Fakat başarısızlıkla sonuçlandı.
Hastanın muayene sonuçları normaldi. EEG, CT taraması ve CSF sonuçlarında da belirgin bulgular yoktu.
Minör baş zedelenmelerinin ardından baş ağrısı meydana gelmesi durumu yaygındır. Kısacası, minör bir baş zedelenmesinden sonra meydana gelen baş ağrılarının büyük bir çoğunluğu genellikle başın ve boyun kaslarının kasılması ile bağlantılıdır. Ayrıca doğrudan bir travmadan ziyade küçük zedelenmeler sonucu oluşan endişelerin sebep olduğu gerilim tipi baş ağrısına benzerlik gösterir.
Tedavi ve Akupunktur Kürü
Hasta aşağıda belirtildiği gibi tedavi edildi.
Kulak Akupunkturu: Alın, oksipital ve mandibula noktaları kalıcı pres iğnelerle uyarıldı.
Vücut noktaları: Baihui (YD-20), Fengchi (SK-20), Hegu (İB-4).
Altı hafta boyunca 12 seanslık bir tedavi uygulandı. Ağrı başlangıç tedavisi esnasında azalma gösterdi. Tedavinin sonunda hiç ağrı kalmadı.
Takip
Takip eden 8 ay boyunca baş ağrılarının herhangi bir geri dönüşü yaşanmadı.
VASKÜLER BAŞ AĞRILARI
Vasküler kökenli birçok klinik baş ağrısı sadece intrakraniyal ya da ekstrakraniyal olarak sınıflandırılamaz; özellikle de ateş, enfeksiyon ve migrenle bağlantılı olan baş ağrıları.
Migren Türü Baş Ağrısı
Migren baş ağrısı esasen ekstrakraniyaldir. En yaygın nörolojik rahatsızlıklardan biridir. Ailevi bir hastalıktır. Hastaların en az % 60’ında aile hikayesi ele alınır. Migrene zeki insanlarda ve profesyonel uğraşları olan kişilerde daha sık rastlanır. Çevresel faktörler atakların başlamasına katkıda bulunabilir ve nadiren de olsa migren anevrizmalar veya anjiyoma gibi baskı yapıcı lezyonlar tarafından başlatılır.
Baş ağrılarının bu grubu Classification Committee of the International Headache Society tarafından tanımlanmış ve sınıflandırılmış 7 majör kategoriden oluşur: (Cephalagia, 1988, Vol 8, Supplement 7, 19-28)
1.Aurasız Migren
4-72 saat süren ataklar halinde meydana gelen ve tekrar eden idyopatik bir hastalıktır. Baş ağrısının tipik karakteristikleri tek taraflı lokasyon, hafif ya da şiddetli yoğunluk, rutin fiziksel aktivite sonucu artış ve mide bulantısı, foto- ve fonofobi ile bağlantıdır.
2.Auralı Migren
Daha önce kullanılan terimler klasik migren, oftalmik-, hemipareztetik-, hemiplejik-, afazik migren ve komplike migren. Beyin zarına veya beyin sapına kesin surette lokalize edilebilir nörolojik semptom ataklarıyla ortaya çıkan ve tekrar eden idyopatik bir hastalıktır. Genellikle 5-20 dakikakadan fazla bir sürede meydana gelir ve 60 dakikadan az sürer. Baş ağrısı, mide bulantısı ve / veya fotofobi genellikle doğrudan gelen veya bir saatten az bir aradan sonra gelen semptomlardır. Baş ağrısı çoğunlukla 4-72 saat sürer, fakat tamamen kaybolabilir.
3.Oftalmoplejik Migren
İntrakraniyal lezyonların eksikliğindeki bir veya daha fazla oküler sinir felcine bağlı, tekrar eden baş ağrısı atakları şeklinde karakterize edilir.
4.Retinal Migren
Tek taraflı geçici körlük veya bir saatten daha az süren körlüğün tekrar eden atakları şeklinde karakterize edilir ve baş ağrısı ile bağlantılıdır. Oküler veya vasküler rahatsızlıklar ekarte edilmelidir.
5.Çocukluk Çağı Periyodik Sendromu
Daha önce kullanılan terim migren ile eşdeğerdir.
6.Migren Komplikasyonları
7.Yukarıdaki kriterlere uymayan migren rahatsızlığı
Migreninin bir şekli olduğu düşünülen, fakat migren türlerinin herhangi biri için işletimsel teşhis kriterlerini tam olarak karşılamayan baş ağrıları.
Akupunktur uygulamasında çoğunlukla karşılaşılan aurasız migren ve yukarıdaki kriterlere uymayan migrenöz rahatsızlıklardır.
Vaka Geçmişi
K.Z. 28 yaşında ve beş yıldır periyodik baş ağrıları olan kadın bir hasta. Baş ağrısı genellikle temporal bölgede meydana geldi. Başlangıçta tek taraflı iken, daha sonra iki taraflı ve hatta genele yayılan bir hal aldı. Ağrı sadece bu süreçte başa vurdu ve daha sonra yerini sabit bir ağrıya bıraktı ve gün içinde saatlerce sürdü. Belki de ayda defalarca ortaya çıkan ataklar vuku buldu. Mide bulantısı ve kusma seyrekti. Baş ağrısı öncesi herhangi bir semptom yoktu. Ağrı 0.3 ile 0.6 gm dozundaki aspirine yanıt vermedi, her iki saatte bir tekrar etti. Ayrıca barbitüratlar, kafein veya amfetaminin küçük miktarda kullanımları da fayda sağlamadı. Ağrı orta ve şiddetli derecedeydi. Ağrı şiddetlendiğinde, 60 mg kodein fosfat gerekti ve ergotamin tartarat da ağrıyı yok edemedi. Hastanın annesinin de benzer bir rahatsızlığı vardı.
Muayanede sonucuna hastanın zihinsel açıdan aktif olduğu görüldü. Akli durumu normaldi ve herhangi bir anormal nörolojik bulguya rastlanmadı.
Bu bir migrenli vasküler baş ağrısı vakasıdır.
Tedavi ve Akupunktur Kürü
Hasta aşağıda anlatıldığı gibi tedavi edildi.
Kulak Akupunkturu: Alın, oksipital ve mandibüla noktaları kalıcı pres iğnelerle uyarıldı.
Vücut noktaları: Taiyang (Ekstra-2), Fengchi (SK-20), Hegu (KB-4).
Hem Kulak Akupunkturu hem de vücut akupunkturu eş zamalı olarak haftada iki kez uygulandı. On seans uygulandı, üçüncü seansdan sonra hiç atak olmadı.
Takip
Hasta takip eden 10 aylık süreçte herhangi bir atak yaşamadı.
MENİNJİYAL İRİTASYONDAN ÖTÜRÜ MEYDANA GELEN BAŞ AĞRISI
Meninjiyal iritasyon birçok şiddetli baş ağrısının sebebidir. Tipik ısrarcı, vuru şeklinde olan veya yakan bir baş ağrısıdır. Genellikle ense sertliği ve refleks kas spazmı üreten ve servikal korddan ortaya çıkan sinir köklerinin inflamatuvar tutulumuna göre şekillenen Kernig işareti gibi meninjiyal iritasyonun diğer belirtileri ile bağlantılıdır. Başın hareket ettirilmesi ile ağrı artar ve yatağa hareketsiz bir şekilde uzanıldığında azalır. Ağrıya menenjitin çeşitli türleri veya damar dışına çıkmış kan (subaraknoid kanama), hava (pnömoensefalografi), radyopak sıvı (miyelografi) gibi subaraknoid alana infektif olmayan yabancı irritan maddelerin girmesi sebep olur.
Terapötik Yaklaşım
Meningiyal iritasyonun sebep olduğu baş ağrısının tedavisi semptoma yöneliktir. Akupunktur tedavisi hastayı ağrıdan kurtarmak için tamamlayıcı olarak uygulanabilir. İki taraflı Taiyang (Ekstra-2), Fengchi (SK-20), Hegu (KB-4) ve tek nokta Baihui (YD-20) seçilir. Çok güçlü uyarım elde etmek için iğne elle veya elektrik gücüyle uyarılır. Maksimum düzeyde his yakalandığında, iğneler 1-2 sn boyunca elle uyarılır manevra edilir. İğneler bu pozisyonda yaklaşık bir saat kalır ve eğer ağrı şiddetli ise 5-10 dakikalık aralıklarla uyarılır. Hastalar günde bir kez tedavi edilir. Bir kür tedavi dokuz seanstan oluşur.
Eğer hasta tedaviye iyi yanıt vermezse, akupunktur tedavisi kesilir.
INTRAKRANIYAL KAPLAYICI LEZYONLARIN SEBEP OLDUĞU BAŞ AĞRISI
İntrakraniyal neoplazma ve apsenin sebep olduğu baş ağrısı genellikle duranın (İKeyin zarlarından biri), intrakraniyal kan damarlarının sıkışması veya deformasyonundan ve intrakraniyal basınçtaki değişiklikler ve bazen de hassas sinirler üzerindeki direkt basınçtan ötürü meydana gelir. Bu genellikle zonklayan veya yakıcı bir ağrı olarak tanımlanır ve çoğunlukla nöbetler halinde gelir. En çok gece ve sabahın erken saatlerinde ortaya çıkar. Tümörün kademeli büyümesi ile birlikte, baş ağrısı daha uzun ve devamlı hale gelme eğilimindedir. Baş ağrısı genellikle güç harcama, coşku, hapşırma, öksürme, eğilme, kusma ve tabure üzerinde bükülme (abdest bozma esnasında) ve belki de en kötüsü hasta sabah uyandığında kendini gösterir. Ağrı vücudun pozisyonundan etkilenebilir. Örneğin, hasta uzandığında veya bir tarafına yattığında olabilir. Bu ağrı normal bir oturma düzeni alındığında azalabilir.
Genellikle papil ödemi ve kusma gibi intrakraniyal basıncın diğer yükselme belirtileri ile bağlantılıdır, fakat intrakraniyal bir tümörü teşhis etmek için tüm bu semptomların ve işaretlerin mevcut olması gerekmez.
Terapötik Yaklaşım
İntrakraniyal kaplayıcı lezyonların sebep olduğu baş ağrısının tedavisi nedene yöneliktir. Eğer lezyon ameliyat edilemezse, ağrıyı azaltmak için akupunktur tedavisi uygulanabilir.
Uygulanan teknik, Baihui (YD-20), Taiyang (Ekstra-2) ve Hegu (KB-4) akupunktur noktalarının iğnelenmesidir. Genellikle iğneler bir saat kalır. Tedavi toplamda 10 seans olmak üzere günde bir kez uygulanır. Tümörün sebep olduğu baş ağrısının tedavisinde herhangi bir elektrik uyarımı kullanılmaz. Eş zamanlı olarak kulak noktaları, alın, oksipital ve mandibula kalıcı pres iğneler kullanılarak iğnelenebilir. Dört ila dokuz seans bir kürü oluşturur.
Eğer hasta tedaviye iyi yanıt vermezse, akupunktur kesilir.
GÖNDERMELİ BAŞ AĞRISI
Göndermeli ağrı meydana geldiği yerden uzakta hissedilen ağrdır. Bu terim, göz çukurundan suboksipital bölgeye doğru başın üst kısmı boyunca meydana gelen ağrı ve rahatsızlık olarak tanımlanır. Fakat ağrının hissedildiği yer uyarılan bölge ile aynı olmak zorunda değildir. Vücudun başka bir kısmında da hissedilebilir SKöndermeli ağrı). Birçok vakada ekstrakraniyal sütrükrü etkileyen ağrılı durumlar göndermeli baş ağrısına sebep olabilir. Göndermeli ağrının lokalizasyonu, sinir sisteminin aynı segmentleri tarafından sağlanan bölgelerle alakalıdır; örn. kalp rahatsızlığı olan bir hasta ağrıyı üst ekstremitenin sol iç kısmında hissedebilir, çünkü hem kalbe hem de üst ekstremitenin sol iç kısmına gelen sinir akımı aynıdır.
Ağrının kaynağı yüz, dişler ve boyun olabilir ve yukarıda tanımlanan bölgeye doğru yayılabilir. Sonuç olarak, baş ağrısı olan bir hastanın muayenesinde öncelikli olarak aşağıdaki organların rahatsızlıklarından meydana gelen ağrılı durumlar göz önünde bulundurulmalıdır.
Göz: glokom, düzeltilmemiş görme kusurları veya patent şaşılık, iritis, optik nörit.
Burun: burun tıkanıklığı, nazal sinüzit.
Üst yutak: nazofarenks karsinomu.
Ağız: diş çürükleri.
Kulak: orta kulak lezyonları.
Temporal arter: temporal arterit.
Boyun: servikal spondiloz.
Göz, burun, sinüsler veya dişlerden yayılan baş ağrısı beşinci kraniyal sinir bölünmeleriyle ilişkilendirilebilir. Kulaktan yayılan baş ağrısı ya alın bölgesi ile ya da büyük ihtimalle kafanın arkasındaki beşinci, yedinci, dokuzuncu ve onuncu kraniyal sinirlerin ve ayrıca üst servikal sinirlerin dalları tarafından oluşturulan çoklu sensör inervasyonu ile alakalıdır.
Terapötik Yaklaşım
Göndermeli baş ağrısının tedavisi nedene yöneliktir.
BAŞ AĞRISININ AKUPUNKTUR TEDAVİSİ ÜZERİNE KLİNİK ARAŞTIRMA
Akupunkturun Klinik Terapötik Sonuçları
İki yüz yirmi dört gerilim tipi ve vasküler baş ağrısı akupunktur ile tedavi edildi. Her hasta nörologlar tarafından muayene edildi. Vasküler ve gerilim tipi baş ağrılarının teşhisi klinik kriterler temel alınarak yapıldı. Organik rahatsızlıkları olan hastalar, her hastaya uygulanan laboratuar ve radyoloji çalışmaları sonucu ekarte edildiler. Hastaların semptomları modern tıp tarafından iyileştirilemedi.
Vakaların tümü üç gruptan oluştu, grup A (64 vaka), B (53 vaka) ve C (107 vaka). Grup A hastaları vücut akupunkturu, grup B hastaları elektro-akupunktur ve Grup C hastaları ise kulak akupunkturu aldılar. Grup A,B ve C’ deki olumlu sonuç oranları sırasıyla yüzde 76.5, 84.9 ve 81.2 idi.
NEVRALJİ
Nevralji psikolojik değil, fiziksel kronik bir sinir hastalığıdır.
“Nevralji” terimi, bir sinir boyunca meydana gelen paroksismal ağrıyı ifade eder. Maalesef, bu terim genellikle hastalar tarafından sinirsel bozukluk durumunu ifade etmek için, bazen de hekimler tarafından herhangi bir belirsiz, fokal durumu tanımlamak için kullanılır. Aslında, psikolojik değil, fiziksel kronik bir sinir hastalığıdır. Nevraljinin teşhisi yapılmadan önce, düzgün patolojik lezyonlu sinir rahatsızlıkları, bir iç organdan gelen göndermeli ağrı ve nevrotik rahatsızlıklar ekarte edilmelidir. Bu rahatsızlıkta aynı zamanda histopatolojik düzeyde değişiklikler de mevcuttur. Fiziksel, nörolojik, rutin laboratuar, radyolojik, CT tarama, EEG ve CSF muayeneleri nevraljili hastalar için tamamen normal incelemelerdir.
Trigeminal nevralji, oksipital nevralji, herpes zoster ve postherpetik nevralji akupunktur uygulamasında en sık karşılaşılan vakalardır.
TRİGEMİNAL NEVRALJİ
Trigeminal nevralji, trigeminal sinirin bir veya daha fazlasını içeren paroksismal ağrı atakları tarafından karakterize edilir. Hastalığın sebebi bilinmemektedir. Ayrıca patolojisi ve mekanizması hakkında çok az şey biliniyor. Çoğunlukla orta ve inferior bölünmeleri içerdiği için, ağrının sebebi olarak genellikle dişler görülür ve ayrıca bir veya birden fazla dişin çekilmesi de bu ağrının sebebi olabilir. Gerçek trigeminal nevraljide, normal testler aracılığı ile yapılan tetkiklerde herhangi bir nörolojik eksiklik görülmez. Kadın ve erkek aynı oranda etkilenir. Genellikle orta yaşın yetişkinlerinde görülürken, ilerlemiş yaşta olanlarda çok yaygın değildir.
En şiddetli kranyofasiyel ağrıdır. Aniden ortaya çıkar. Ağrı tırmalar bir yapıya sahiptir, basit bir ağrı birkaç saniye sürebilir, fakat genellikle bu tarzda bir dizi ağrı yakın aralıklarla birbirini takip eder. Birçok vakadaki ağrı ikinci ve üçüncü divizyonlardadır. İkinci divizyon ağrı üst çene boyunca ve üçüncü divizyon ağrı ise alt çene boyunca yayılır. Birinci divizyon nadiren etkilenir ve ağrısı alın boyunca yayılır. Ağrı ayrıca yüz hareketleri ve yüzün bazı kısımlarına dokunma yoluyla başlayabilir.
Ve ayrıca yeme, traş olma, gülme ve hatta konuşma ve yüz yıkama esnasında da meydana gelebilir.
Trigeminal nevralji iki taraflı olabilir fakat her iki taraf da asla aynı zamanda vuku bulmaz. Atak sadece birkaç gün veya birkaç hafta sürebilir, eğer tedavi edilmez ise aylar ve yıllar boyunca devam etme eğilimindedir. Fakat rahatsızlıkta gerileme çok yaygın değildir.
AKUPUNKTUR TEDAVİSİ
Akupunktur Noktalarının Seçimi
Esas akupunktur noktaları ağrının meydana geldiği dalların lokasyonuna göre uygulanır. Her seferinde 3 ila 5 nokta iğnelenir.
| Beşinci kraniyal sinirin birinci divizyonu Beşinci kraniyal sinirin ikinci divizyonu |
| Touwei (S-8) Sibai (S-2) |
| Zanzhu (İK-2) Chengqi (S-1) |
| Sizhukong (TE-23) Xiaguan (S-7) |
| Taiyang (Ekstra-2) Yingxiang (KB-20) |
| Yangbai (SK-14) Quanliao (İB-18) |
| Beşinci kraniyal sinirin üçüncü divizyonu |
| Xiaguan (S-7) |
| Jiache (S-6) |
| Dicang (S-4) |
| Chengjiang (CV-24) |
| Ek noktalar: İyi tepki alabilmek için 2-3 nokta seçilir. |
| “rüzgarı” atmak için : |
| Fengchi (SK-20) |
| Yifeng (TE-17) |
| Tonifikasyon için: |
| Sanyinjiao (Da-6) |
| Zusanli (S-36) |
| Baihui (YD-2) |
| Taichong (Ka-3) |
| Hegu (KB-4) |
Semptomların rahatlaması için, yukarıda bahsedilen noktalar bir arada kullanılmalıdır, fakat bazen noktaların kombinasyonuna ihtiyaç duyulabilir, çünkü trigeminal nevralji çok ağrılı bir rahatsızlıktır. Hasta çoğunlukla beraberinde zihinsel stres de yaşar. Bu nedenle, Kalp Shu noktasını veya diğer bağlantı noktalarını kullanmak özellikle uzun süreli vakalarda etkiyi artıracaktır.
Akupunktur Manipülasyonu
Teknik, yukarıda bahsedildiği gibi “deqi” fenomenine ulaşılana kadar akupunktur noktalarının iğnelenmesinden oluşur. Sonrasında iğneler batırılarak ve kaldırılarak ve saat ibresinin aksi yönünde döndürerek-kıvırarak 1-2 saat boyunca elle manipüle edilir. Daha sonra iğneler elektrik uyarıcıya takılır. 30 dakika boyunca 3 saniye sıklıkla aralıklı akım uygulanır.
Hasta 10 seans tamamlanana kadar günde bir kez tedavi edilir.
Eğer bir ilerleme kaydedilirse, seanslar devam ettirilir. Eğer bir dizi akupunktur noktası 10 iğneleme sonunda herhangi bir sonuç vermez ise, noktalar değiştirilir.
Vaka geçmişi
Z.S. 43 yaşında yaklaşık iki yıldır yüzünün sağ alt yarısında şiddetli, bezdirici ve ani nöbetler halinde gelen ağrıları olan kadın bir hasta. Ağrı alt çenede başladı ve sonra üst çeneye yayıldı. Ağrı aniden başladı ve sadece birkaç saniye sürdü ve daha sonra tamamen kayboldu, fakat buna benzer bir dizi ağrı birbirini takip etti. Atakların sayısı günden güne değişiklik gösterdi. Ağrının onu uykusundan uyandırdığı zamanlar oldu ve konuşma, yemek yeme, dişlerini fırçalama ve yüzünü yıkama gibi aktiviteler ağrısını artırdı. Ağrının sebebi olarak hastanın dişleri gösterildi ve 4 tanesi çekildi. Hasta karbamazepine yanıt vermedi. Ağrının “dünyadaki en kötü ağrı” olduğunu söyledi.
Tetkikler herhangi önemli bir sonuç vermedi. Ani bir atak esnasında aniden yüzünü tuttu ve 1-2 dakika endişeli bir hale büründü. Ağzın sağ köşesinde meydana gelen temasa bağlı olarak ağrı nöbetleri yaşandı.
Bu, ikinci ve üçüncü divizyonu içeren tipik bir trigeminal nevralji vakasıdır.
Tedavi ve Akupunktur Kürü
Hasta aşağıda gösterildiği gibi tedavi edildi.
Xiaguan (S-7), Sibai (S-2), Jiache (S-6), Dicang (S-4), Fengchi (SK-20), Sanyinjiao (Da-36), Zusanli (S-36) noktalrı kullanıldı.
On seans uygulandı. 8 seansın ardından herhangi bir atak olmadı.
Takip
Bir yıllık takip tedavileri boyunca hasta normaldi.
Oksipital Nevralji
Başın arkasından vertekse doğru yayılan ağrı fazlaca yaygındır ve birçok hekim tarafından genellikle oksipital nevralji terimi kullanılır. Oksipital nevralji tam olarak tanımlanmamıştır ve primer idyopatik oksipital nevraljinin varlığı kesin değildir. Oksipital bölgedeki ağrı genellikle boyun omurgası rahatsızlıkları, miyozit, osteoartrit veya foramen magnum ve omurilik tümörleri ve hatta ciddi intrakraniyal hastalıklar gibi bazı altta yatan faktörlerin bulgusu olabilmektedir. Rahatsızlığın tedavisi açısından, oksipital nevralji teşhisi yapılmadan önce altta yatan sebepleri bertaraf etmek oldukça önemlidir.
Ağrı genellikle iki taraflı ve sürekli tarzdadır fakat baş ve kulak arkası ve vertekse birden saplanarak paroksismal hale gelebilir. Şiddetlidir. Aksırmak ve öksürmek veya gülmek ağrıyı artırabilir. Bu nedenle hasta boynunu genellikle dik tutar. Art kafa bölgesi boyunca hiperestezi olabilir. Oksipital tümseğin aşağısındaki art kafa sinirleri boyunca bir hassasiyet meydana gelmesi durumu yaygındır.
AKUPUNKTUR TEDAVİSİ
Akupunktur Noktalarının Seçimi
Esas Noktalar
Fengchi (SK-20)
Tianzhu (İK-10)
Huatuojiaji (Ekstra noktalar sırasıyla C2, C3, C4 spinal
çıkıntılardan 0.5 inç olarak yerleştirildi)
Ek noktalar
Tongtian (İK-7)
Chengguang (İK-6)
Her seferinde dört ila altı akupunktur noktası iğnelendi.
Akupunktur Manipülasyonu
Fengchi noktası iğnelendiğinde, iğne dik olarak yerleştirilmelidir, daha sonra iğnenin ucu iğnelemenin yönünün çapraz olduğunu gösterir şekilde zigomatik kemiğin karşısında olmalıdır. 1-1.5 cm iğneleme derinliği yeterlidir. Eğer Tongtian ve Chengguang noktaları iğnelenirse, iğne ucunun yönü ağrılı bölgeye doğru olmalıdır. Eğer Huatuojiaji noktalrı iğnelenirse, iğne gövdesi omurgaya parelel şekilde deri altı dokusunun altında ve kaudal doğrultuda olmalıdır.
İğne “deqi” fenomenine ulaşana kadar manipüle edilir, ve ardından iğneler elektrik uyarıcıya takıldıktan ve 2 saniye sıklıkla 30 dakika süren, gidip gelen tarzdaki akıma ayarlandıktan sonra iğne kaldırılır ve batırılır ve saat yönünün tersinde dakikada 120 frekans aralığında 1-2 dakika döndürülür.
Hastaya günde bir seans uygulanır. Bir kür tedavi 10 seanstan oluşur.
Eğer bir dizi akupunktur noktası dört iğneleme sonunda herhangi bir sonuç vermez ise, noktalar değiştirilir.
Genellikle bir veya iki kür tedavi istenilen etkiyi elde gerçekleştirir.
Vaka Geçmişi
C.G. 56 yaşında, başının arkası boyunca altı aydır baş ağrısı çeken erkek bir hasta. Ağrı şiddetli, donuk ve başın hareketiyle paroksismal artış gösteren vertekse doğru yayılan türdendi. Hasta başını sürekli dik tuttu. Analjezikler hasta üzerinde olumlu etki yapmadı.
Oksiptal sinirlerin çıkışlarındaki ağrılı noktalar hariç, hastanın fiziksel, nörolojik, rutin laboratuar, CSF ve radyolojik muayeneleri normaldi.
Bu bir “oksipital” nevralji vakasıdır.
Tedavi ve Akupunktur Kürü
Hasta aşağıda değinildiği gibi tedavi edildi.
Bir dizi akupunktur noktası seçildi: İki taraflı Fengchi, sağ Huatuojiaji C2 ve sol Huatuojiaji C3 ve iki taraflı Tongtian. Hasta günde bir kez tedavi aldı. Ağrının şiddeti dördüncü seanstan sonra kademeli olarak azaldı ve birinci kürün sonunda hafif ağrı vardı. Ağrı ikinci kürün dördüncü seansından sonra bitti.
Takip
Hasta takip eden dokuz ay süresince hiçbir ağrı çekmedi.
HERPES ZOSTER VE POSTHERPETİK NEVRALJİ
Herpes zoster, posterior spinal kökü ve onun sinir düğümünü ve omuriliğin posterior boynuzunu kapsayan virüsün sebep olduğu bir hastalıktır. Hafif ve şiddetli ağrı döküntüden önce başlayabilir veya ağrı deri döküntüsü kaybolduktan sonra devam edebilir. Eğer ağrı veziküller ortaya çıktıktan sonra bir aydan fazla bir süre devam ederse, postherpetik nevralji teşhisine başvurulmalıdır.
Postherpetik ağrı tek taraflı, şiddetli bir ağrıdır ve yakıcı, bıçak saplanmasına benzer karakterdedir ve muhtemelen ilgili bölgelerdeki yara dokusu formasyonu sonucu meydana gelir. Ağrının rahatlaması farklı bir terapötik problem olduğunun göstergesidir. Genellikle orta yaş ve yaşlı grubuna dahil kişilerde görülür. Kadın ve erkeklerde aynı oranda görülür. Herpes zoster semptomatik olabilir ve tüberküloz, travma gibi malignan rahatsızlıklara bağlı olarak meydana gelebilir.
AKUPUNKTUR TEDAVİSİ
Akupunktur Noktalarının Seçimi
Ana noktalar:
“Çevreleme” metodu kullanılır, yani döküntülü bölge veya ağrı iğnelerle çevrelenir. Ayrıca döküntülü bölgenin merkezi boyunca her 2.5 cm’ye lezyonunun merkezine doğru bir iğne yerleştirilir. Mesane kanalları boyunca arka shu noktaları bel kemiğine bağlı kalınarak ilgili sinire göre seçilir.
Ek noktalar:
Tonifikasyon için:
Zusanli (Mi-36)
Sanyinjiao (Da-6)
Baihui (YD-20)
Taichong (Ka-3)
Akupunktur Manipülasyonu
İğne “deqi” hissi alınana kadar saat yönünün tersinde döndürülerek manipüle edilir, daha sonra iğneler elektrik uyarıcıya takılır ve dayanılabilir yoğunlukta 30 dakika 2 saniye frekansında, devam eden tarzda akım uygulanır.
Tedavi günde bir veya iki günde bir olarak 10 seanslık kürlerden oluşur.
Eğer hasta ilerleme gösterirse, tedavi devam eder. Eğer bir dizi akupunktur noktası 10 kez iğnelendikten sonra herhangi bir sonuç vermez ise, başka bir nokta grubu seçilir.
Vaka Geçmişi:
K.P. 60 yaşında 4 gündür sol göğüs ve sırt ağrısı çeken kadın bir hasta. Öncesinde sağlık durumu iyi olan hastanın aniden sol göğsünde bir ağrı başladı ve buna bağlı olarak kalp hastalığından şüphe edildi. ECG normaldi. Birkaç saat içinde bunu sırtta bir takip etti. Ağrı bezdirici, yakıcı tarzda ve katlanılmaz idi. Uykusunu bozdu. İki gün sonra sırtta herpetik dökülme bulundu. Hasta konvansiyel tedavi gördü fakat sonuç alınamadı.
Bu tipik bir herpes zoster vakasıdır.
Tedavi ve Akupunktur Kürü
Hasta “çevreleme” metodu ile tedavi edildi. On steril iğne herpetik lezyonların etrafına yerleştirildi. İğne uçları deri lezyonlarının merkezine yöneltildi. İğneleme hissi yakalandıktan sonra, elektrik uyarıcı iğnelere bağlandı. Çıkış yoğunluğu hastaya herhangi bir ağrı vermedi. Her nokta 30 dakika uyarıldı. Aynı zamanda Zusanli ve Sanyinjiao noktaları da iğnelendi, hasta ilk hafta günde bir kez, daha sonra iki günde bir tedaviye alındı. Üç seans sonunda hasta kendini daha iyi hissetti ve ağrı fark edilir derecede azaldı. Ağrı 8 seansın ardından kayboldu. Hasta toplam 15 seans aldı.
Takip
Takip eden bir yıl süresince hasta herhangi bir ağrı çekmedi
GLOSOFARİNJEAL NEVRALJİ
Glosofarinjeal nevralji yaygın değildir. Fakat tanımakta fayda vardır, çünkü ortaya çıktığında trigeminal nevralji ile karıştırılabilir. Trigeminal nevralji ile pek çok benzerlik gösterir, fakat lokasyonu farklıdır. Dokuzuncu ve onuncu kraniyal sinirlerin duyusal beslemesi ile herhangi bir bölgede meydana gelebilir. Boğazda ve dilin posterior çeyreğinde meydana gelebilir, bazen kulağa, alt çene ve boyuna doğru yayılır. Ağrı ya farenksle ya da sadece kulakla sınırlı tutulabilir ve tetikleyici bölgeler dilin, bademcik çukurunun ve/veya kulağın dış kanalının tabanında bulunabilir.
Ağrı trigeminal nevralji kadar şiddetlidir, ani nöbetler şeklinde sadece birkaç saniye sürer ve gün içinde birçok atak yaşanabilir. Gerilemeler görülür, fakat tekrar eden ağrı atakları zaman geçtikçe daha da uzar. Hasta ağrı meydana gelecek korkusu yaşasa da, ataklar sırasında rahattır. Ani nöbetler yutkunma, bazen konuşma, esneme veya parmağın kulağa doğru sokulması ve hatta başın sorunlu bölgeye doğru aniden çevrilmesiyle daha da artar. Yutkunma ile meydana gelen ani nöbet yemek yemeyi imkânsız hale getirir. Bu nedenle, bu tür hastalar herhangi bir sıvı ya da katı yiyecek alamadıkları için ciddi bir şekilde susuz kalırlar.
Serebellopontil angulus tümörü veya anevrizma tarafından meydana gelen damar sıkışması esnasında da baş gösterebilir. Fakat diğer kraniyal sinirler ve sistemlerin rolü de yadsınamaz. Boyun forameni, kafa kaidesi, nazofarenks ve tonsiller, farenjit ve araknoiditi içeren tümörlerde de bulunabilir. Görünüşe göre birçok vaka akut boğaz enfeksiyonlarını izler. Birçok vakada kesin sebep belirlenemez.
AKUPUNKTUR TEDAVİSİ
Akupunktur Noktalarının Seçimi
Aurikuler tedavi uygulanır.
Esas Noktalar (iki takım)
1.Farenks
Üçlü Enerji Verici (glossofarinjeal, vagus ve fasiyal sinir noktalarının uyarımı)
2.Soluk Borusu
Tonsil
Dil
Ek Noktalar (iki takım):
1.Beyin sapı
Sempatik sinir
Shenmen
2.Beyin
Oksipital
Akupunktur Manipülasyonu
Kulak noktaları haftada iki kez kalıcı pres iğnelerle uyarılır ve alternatif olarak iki nokta takımı (hem esas hem de ek noktalar) uygulanmalıdır. Yapışkan plaster ile kulak noktalarına 1-2 mm çapında kuru bezelye parçaları yapıştırılır. Kuru bezelye parçaları, kalıcı pres iğnelere tercih edilir, çünkü uygulanırken ve ataklar esnasında hasta bastığında daha az ağrı yapar.
Bir kür tedavi 8-10 seanstan oluşur. Eğer ilerleme görülürse, tedavi devam ettirilir.
Vaka Geçmişi:
M.H. iki aydır boğazının arka kısmında paroksismal ağrıları olan 50 yaşında erkek bir hasta. Ağrı artan ve aniden meydana gelen karakterdeydi. Katı ve sıvı yiyeceklerin alınması ve hatta birlikte ağrı arttı, fakat çok kısa sürdü. Ağrı sadece boğazla sınırlı kalmadı, aynı zamanda sağ kulağa da yayıldı. Hasta analjeziklere yanıt vermedi.
Muayene normal limitler dahilinde idi.
Bu hasta ağrıların lokasyonu hariç trigeminal nevralji vakasındakine benzer paroksismal ağrılar sergiledi. Bu bir glosofarinjeal nevralji vakası idi.
Tedavi ve Akupunktur Kürü
Hasta aşağıda belirtildiği gibi tedavi edildi.
İki takım kulak akupunktur noktası seçildi ve alternatif olarak uygulandı: (1) Farenks. Üçlü enerji verici, beyin sapı, sempatik sinir, shenmen; (2) Soluk borusu, tonsil, dil, beyin. Kulak noktaları kuru bezelye parçaları ile uyarıldı ve günde iki kez pres uygulandı. Hasta haftada iki kez tedavi edildi ve iki seans arasında bir gün ara verildi. Üçüncü seansın sonunda ağrı ataklarının sıklığı ve şiddeti azalma eğilimi gösterdi. 8 seans sonrasında herhangi bir atak yaşanmadı.
Takip
Hasta takip eden 6 ay boyunca ağrı yaşamadı.
YÜZ NEVRALJİSİ
Yüz nevraljisinin eş anlamlı kavramları nervus intermedius nevralji, fasiyal sinir nevraljisi, timpani siniri yüz felcidir. Glosofarinjeal nevraljiden daha nadir görülür ve yüz felci vakalarını glosofarinjeal nevraljiden ayırt etmek zordur.
ANATOMİ
Bu tür nevraljinin anatomik temeli, nervus intermediusun duyusal kökenini aldığı sekizinci kraniyal sinire uzanır. Bu sinir muhtemelen, trigeminal sinirin spinal bölgesine sokulan genikülat gangliondaki nöronlardan çıkan ağrı lifleri taşır. Bu trigeminal sinir aynı zamanda glosofarinjeal ve vagus sinirlerin ağrı liflerinin son bulduğu yerdir, en az üçüncü servikal segmentin dorsal boynuzu kadar alçaktadır.
Periferal dağılım değişkendir ve timpan zarını, işitme kanalının duvarlarını, dış meatusu, konkayı, tragusu, antitragusu ve antheliksi kapsar. Ayrıca yumuşak damak, boğaz ve nazofarenksi içerir ve fasiyal kaslardan proprioseptif kas tendon hislerini iletir. Kulaktaki alanını vagus ve glosofarinjeal sinirlerle ve yumuşak damaktaki inervasyonla paylaştığı için, boğaz ve nazofarenks glosofarinjeal nevraljide ağrının ilk meydana geldiği yerlerdir, bu yüzden yüz nevraljisini glosofarinjeal nevraljiden ayırmak zorlaşır.
KLİNİK ÖZELLİKLER
Ağrının lokasyonundaki farklılık hariç trigemeinal nevraljiye benzerlik gösterebilir. Ağrı genellikle kulağın ve dış işitme kanlının daha derin kısımları ile sınırlıdır, fakat bazen kulağın tam önünde ve arkasındadır. Burada mastoid bölgeye, yumuşak damara, boğaza, boyuna ve çeneye doğru yayılım olabilir. Ayrıca yüz, burun, elmacık kemiği bölgesi ve gözün arkasında derin basınç sonucu meydana gelen ağrılı bir his vardır.
AKUPUNKTUR TEDAVİSİ
Hunt, çok çeşitli olan yüz ve baş ağrılarını daha rahat ifade etmek amacıyla “yüz nevraljisi” kavramını genişletti ve onları primer, sekonder ve refleks olarak sınıflandırdı. Sekonder ve refleks nevraljiler, diş çürükleri ve derin nazofarenks ülserleri gibi çevre iritanların sebep olduğu nevraljilerdir. Burada primer yüz felci ve postherpetik nevraljinin akupunktur tedavisi ele alınacak.
Akupunktur Noktalarının Seçimi
Ağrı yedinci kraniyal sinirin anatomik sınırlarının arkasına yayılabilir, yani boyun kısmı, art kafa, başın tepesi ve önü. Ağrının bu bölgelere doğru yayılımı, fasiyel sinir ve büyük oriküler sinir, servikal kütanöz sinir ve küçük oksipital sinir ve servikal sinir ağının bütün dalları arasındaki anastomozlar tarafından kontrol edilebilir. Trigeminal sinirin spinal bölgesindeki ağrı liflerinin merkezi sonlanımı, ağrının boyundan çok diğer bölgelere yayılımına sebep olan önemli bir mekanizmayı oluşturur. Akupunktur noktaları seçilirken, bütün bunlar göz önünde bulundurulmalıdır.
Kulak Akupunkturu
Esas noktalar (2 takım)
1.Üçlü Enerji Verici (glossofarinjeal, vagus ve fasiyal sinir noktalarının uyarılması.)
Farenks
Alın
Sempatik
2.Temporal sinir
Dış kulak
Beyin
Ek Noktalar (2 takım)
1.Ağız
Yüz
Shenmen
Boyun
2.Alt çene
Art kafa
Beyin sapı
Elektro-akupunktur
Noktalar aşağıda gösterildiği gibi seçilir:
Esas noktalar
Tinggong (İB-19)
Taichong (KC-3)
Jiaosun (ÜE-20)
Wangu (SK-12)